गर्भाधान गर्ने नलि (ए. आई गन) को तयारी (Preparation of AI Gun) सिमेन लोड गर्नु कुरा सिक्नु अघि गर्भाधान गर्ने नली अर्थात ए. आई. गन र सिमेन नलीको वारेमा अलिकति वुझ्नु पर्ने हुन्छ । ए. आई गनमा तीन भागहरू हुन्छन्, एउटा प्वाल भएको नली हुन्छ जुन तल पटिृ अलि फुकेको र समाउन मिल्ने गोलो च्याप्टो भाग हुन्छ र त्यसलाई नलीमा पसाएर पुरै धकेल्यो भने डण्डीको टुप्पो नली भन्दा अलिकति वाहिर आउंछ । जसले सिमेन स्ट्र भित्रको वीर्यलाई पिचकारी हाने जस्तो गर [...]
साल अड्किने (Placental Retaintion) कारण, लक्षण र उपचार सामान्यतया गाई भैसीहरुमा ब्याएको ६—८ घण्टामा साल झर्दछ तर कुनै कारणवस यो समय लम्बिएर (१२ घण्टा भन्दा बढी) पाठेघर भित्र नै साल सड्न थाल्नुलाई साल नझर्ने अवस्था भनिन्छ । जब बच्चा जन्मन्छ, सालको काम केही हुदैन बरु बाह्य वस्तु जस्तो हुने हुनाले शरीरले जति सक्यो चाडो बाहिर फ्याक्नु राम्रो हुन्छ । उग्राउने जनावरमा भन्दा घोडा र अन [...]
व्रुसेलोसिस र तुहिने (Abortion) रोग उपचार र नियन्त्रण गाईमा २८ हप्ता भन्दा पहिला र भैसीमा ३१ हप्ता भन्दा पहिला मरेको बच्चा फ्याक्नुलाई तुहिनु Abortion भनिन्छ । कारणः जीवाणु, विषाणु, प्रोटोजोआ, ढुसी, हर्मोन पोषण वा शारीरिक र अरु कारण पनि हुन सक्दछन् । व्रुसेलोसिसः व्रुसेला भन्ने जीवाणुवाट गाई भैसी भेडा वाख्रा वंगुर तथा कुकुरमा गर्भ तुहाउने र वांझोपन ल्याउने सरुवा रोग हो । व्रुसेलोसिस यो रोग संसार भरीनै देखिन्छ । मान्छेमा प [...]
स्वस्थ्य वयस्क पोथी पशुले निश्चित समयावधिको अन्तरमा गर्भाधारण नभएसम्म भाले खोज्ने गर्दछन् । यसरी पोथी पशुले एकपटक भाले खोजेको समय देखि अर्को पटक पुनः भाले खोज्ने समयसम्मको अवधिलाई ऋतुचक्र Estrus Cycle भनिन्छ । विभिन्न जनावरहरुमा ऋतुचक्रको अवधि फरक फरक हुन्छ । यो साधारणतया गाई भैंसीमा १८ देखि २४ दिन र औषतमा २१ दिनको हुन्छ । ऋतुचक्रलाई निम्नानुसार ४ भागमा बाडिएको छ । १.पूर्व ऋतुकाल/प्रोइस्ट्रस (Proestrus) यस अवस्थामा पिट्युटरी ग्रन्थीबाट [...]
-400x301.png)
मेट्राईटिस (Metritis): यो पाठेघरमा कुनै किटाणुको कारणले संक्रमण भएको अवस्था हो । कृत्रिम गर्भाधान गर्दा, राँगो वा साढेबाट वा अन्य कारणले गर्दा पशुको पाठेघरमा जीवाणु, विषाणु वा फंगसको संक्रमण हुन गई त्यो संक्रमणको कारणले शुक्रकीट मर्ने, भ्रुण मर्ने भई बाली लागे पनि गर्भ नरहने तथा पशु उल्टिरहने हुन्छ । यसमा पाठेघरको मुख खुल्ला हुन्छ तर CL भने नहुन पनि सक्छ । यो तीन प्रकारको हुन्छ । प्रारम्भिक अवस्थाको संक्रमण (First Degree metritis): प् [...]
रेक्टल पल्पेसन (Rectal Palpation) बाट प्रजनन अङ्गको समान्य स्पर्शीकरण परिचयः गाई, भैसीमा कृत्रिम गर्भाधानको माध्यमबाट प्रजनन् गर्नु पर्दा मलद्वारबाट हात छिराएर प्रजनन् अंगहरु सर्भिक्स, पाठेघर, डिम्बाशय आदीको अवस्थाबारे परीक्षण गर्न सकिन्छ । यसरी परीक्षण गर्दा कृत्रिम गर्भाधान गर्न उपयुक्त छ वा छैन भनि पत्तालगाउन सकिन्छ । कुनै कुनै अवस्थामा गाई, भैसीहरु अन्य कुनै कारणले कराउने तर कृषकले साँढे,रागो खोजेको भनि झुक्किएर प्राबिधिक [...]
१. डिम्बोत्सर्ग नहुने अवस्था (Unovulation): सामान्यतया ऋतुचक्र पुरा हुनको लागि डिम्बाशयमा फोलिकल बन्ने र फोलिकलबाट पशु ऋतुकालमा आई डिम्बको निस्कासन हुनु पर्दछ । ऋतुकाल शुरु भएको झण्डै ३० घण्टापछि अथवा ऋतुकालको अन्त्यको झण्डै १२ घण्टापछि परिपक्क डिम्ब डिम्वाशयबाट निस्कन्छ । यस प्रकृयालाई नै डिम्वोत्सर्ग (Ovulation) भनिन्छ । तर कहिले काँही डिम्बोत्सर्ग हुन सक्दैन, फोलिकल रहिरहन्छ र बिस्तारै डिम्वाशय सुक्दै जान्छ । यस्तो अवस्था [...]
पोषण र निस्कृय डिम्बाशय (Nutrition & Inactive/Subnormal ovary) कुशल व्यवस्थापन पद्धति (Good Managemental Practice) वा कुशल पशुपालन पद्धति (Good Husbandry Practice) नभएका पशुहरुमा उमेर पुगे पनि उमेर अनुसार हुनुपर्ने शारीरिक तौल हुदैन र शरीर नबढे जस्तै पशुका प्रजनन् अंगहरुको पनि बृद्धि हुदैन जसले गर्दा ती अंगहरुको काम समेत प्रभावित हुन्छ । यस्ता अंगहरुलाई Infantile Genitalia भनिन्छ । आहारा सन्तुलित नभएमा तथा परजीविको कारण पनि पशुलाई पोषण [...]
बच्चा अड्किने (Dystocia) कारण, पहिचान, उपचार र नियन्त्रण कहिले काहि माउले आफ्नो बच्चा आफै जन्माउन सक्दैन । यसलाई “ब्याउन नसक्ने अवस्था” वा डिस्टोकिया (Dystocia) भनिन्छ । ब्याउने समय अस्वाभाविक ढंगले लम्बिएको, प्रशव व्यथाले च्यापेको र बच्चा जन्माउन नसकेको अवस्थालाई प्राविधिक भाषामा डिस्टोकिया भनिन्छ । घर पालुवा पशुहरु मध्ये गाई र भैंसीमा यो समस्या सबभन्दा धेरै हुन्छ । र त्यसमा पनि स्थानिय भन्दा विकासे जातहरुमा ज्यादा देखिन्छ । भे [...]
पोथी प्रजनन् प्रणाली (Female Reproductive System) गाई, भैसीको उत्पादनशीलता मापन गर्न प्रजनन् प्रणालीको कार्यक्षमताले महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको हुन्छ । एक बर्षमा एउटा गाई एक पटक व्याएको अवस्थामा (One calf a year) व्यवसायिले बढी भन्दा बढी फाईदा लिन सक्दछन् भन्ने मान्यता स्थापित भएको छ । यो कुरालाई सार्थक बनाउन प्रबिधिकहरुले गाई भैसीको प्रजनन् प्रणालीले के कसरी कार्य सम्पादन गर्दछ र प्रजनन् प्रणालीका अंगमा आउने खरावीमा कस्ता किसिमका लक्षण [...]
सामान्यतया सबै जसो पशु वस्तुहरुमा प्रजनन् योग्य उमेर र तौल पुगेपछि भाले खोज्ने र निश्चित समयावधिको फरकमा उमेरको निश्चित हदसम्म सन्तान जन्माई रहनु पर्नेमा विभिन्न कारणवश भाले नखोज्ने तथा खोजे पनि गर्भाधारण नभई उल्टिरहने अवस्थालाई बाँझोपन भनिन्छ । बाँझोपनको उचित कारण पत्ता लगाई समयमा उपचार गर्न सकेको खण्डमा पशुले सन्तान जन्माउन सक्ने क्षमताको विकास हुन्छ । आर्थिक दृष्टिकोणबाट बाँझोपन हाम्रो देशको पशुधनमा महत्वपूर्ण समस्याको रुपमा रहेको छ । भेटेर [...]
गाइभैसीमा मन्द ऋतुकालको समस्या पहिचान तथा निवारण: मन्द ऋतुकाल (Silent Heat/Non Visible Oestrus) पशुपालक कृषकहरुका बीच एउटा ठूलो प्रजनन् समस्याको रुपमा रहेको छ । बिषेश गरी भैसीमा, बढी दुधालु (Heavy milkers) पशुहरुमा र ब्याएपछि पहिलो ऋतुकाल (First postpartum estrus) मा यो समस्या बढी देखिन्छ । यसका लागि गाई भैसीले कहिले साढे रागो खोज्न सक्दछ भन्ने कुराको भविष्यवाणी (Prediction) गर्न आवश्यक छ । कारणहरुः (Etiology and P [...]
